Leku bakoitzean Gabonak modu desberdinetan ospatzen dira. Komunitate batzuetan Jesus haurrak banatzen ditu opariak, bestetan Hiru Errege Magoak, Gaspar, Baltasar eta Melchor datoz, beste hainbatetan Bizarzuri doa etxez etxe. Badaude ere horien guztien opariak jasotzen dituztenak. Baina Nafarroako, Euskadiko eta Ipar Euskal Herriko haurrei opariak eramateaz arduratzen dena Olentzero da. Euskal Gabonetako ohituraren pertsonaia da, eta post honetan aipatu bezala, euskal haurren pertsonaia mitologiko gustukoenetakoa da. Baina, nor da Olentzero?
“Olentzero” izena Gabon-gauean tximiniaren sua pizteko erabiltzen zen enborretik dator jatorriz. Tradizioz, familiek, hurrengo egunean, Eguberri-egunean, su horren errautsak jasotzen zituzten eta etxeko ate aurrean zabaltzen zituzten etxea eta familia babesteko hurrengo urtean zehar.
Urteak aurrera egin ahala, ohitura aldatuz joan da eta XX. mendean zehar, Olentzerok pertsona itxura hartu zuen. Bere irudia gizon nagusi batena zen, tripontzia eta laukidun alkandorarekin, pipa batekin eta zaku bat sorbaldetan, eta ikazkin lana esleitu zitzaion. Gizon hau, Gabon-gauaren (abenduaren 24a) eta Eguberri-egunaren (25) arteko goizaldean, haurrei opariak edo ikatza eramaten hasi zen, ondo edo txarto portatu arabera.
Olentzeroren nortasunaren erreferentzia ugari ditugu “Ole-Olentzero”, “Olentzero Buruhandia” edo tankerako abestietan. Hala ere, guztiek ez dute pertsona atsegintzat hartzen, batzuk on hutsa dela diote, baina beste askok tipo zakartzat hartzen dute. Zergatik?
Olentzeroren esan nahi literalak “onaren aldia” esan nahi du, neguburuko ospakizunetara lotuta urteko sasoi ilunenaren amaiera ospatzen dutenak. Aipatu bezala, Olentzeroren jatorriak suarekin lotura estua dauka.
Horregatik dauka itxura baldresa eta zaharra, hiltzear dagoen antzinako denbora irudikatzen baitu. Horregatik ere, Euskal Herriko herri ugaritan, bera irudikatzeko panpina sortzen da, erretzen dena urte atzera uztearen eta urte berriarekin datozen gauza onetara irekitzearen sinbolo gisa.
Ohitura hau benetan interesatzen zaionarentzat, Olentzeroren baserria bisitatu daiteke. Izenaduba Basoan, Mungian, Parque Uriguen parkearen ondoan. Bitxikeria gisa, Euskadiko baserri zaharrenetakoa da. Txikienentzat txango aparta da. Baina denbora ez badaukazu, arazorik ez dago, Olentzero ikastoletara joan ohi da haurrek aukera izan dezaten bere magalean esertzeko eta euren opari nahiena eskatzeko.
Olentzeroren istorioa mendetan zehar iraun duen figura da; oso istorio polita da, ñabardurez betea, batzuetan, txikitatik ezagutzen dugulako, geure buruari galdetzen ez dioguna. Ezagutzen al zenuen Olentzeroren jatorria? Guk maite dugu euskal figura propioa izatea bere Gabonetako pertsonaia mitologikoaren istorioa duena. Horregatik aurten ere ilusioz beteta itxarongo dugu!
Gogoratzen duzue iaz atera genuen errezeta gozo-gozo hau? Herritarren % 99k Gabonetako otordutan maite dugun zerbait badago, kroketak dira. Gainera, Gurea esnearekin prestatzean krematsuagoak eta gozoagoak daude. Espero dugu Gabon hauetan Gurea kroketez pilo bat gozatzea!
